Phrasal verbs hakkında HER ŞEY

Bu hafta herkesin aklında soru işareti olan ve sıkça karşımıza çıkan önemli bir konudan bahsediyoruz : Phrasal Verbs

Konuyla ilgili PDF dosyasını indirmek için linke tıklayarak e-posta adresini bırakman yeterli. =)

Phrasal verbler, adından da anlaşılabildiği gibi cümlelerde fiil görevinde kullanılıyor. Bu fiiller, phrasal verbler bir fiil ve bir particle’ın birleşmesiyle oluşur ve çoğu zaman kendisini oluşturan fiilden farklı bir anlam kazanırlar.

Örneğin şu iki cümleye bakalım:

• She picks up her kids from school every day.
• Çocuklarını her gün okuldan alır.

• Let’s go over the details one more time.
• Detayların üzerinden bir kez daha geçelim.

Bu iki cümlede “picks up” ve “go over” kısımları phrasal verb.

Pick up, “birini veya bir şeyi bir yerden almak” anlamına geliyor. Go over ise “incelemek” veya “üzerinden geçmek” anlamına geliyor.

Phrasal verblerden bazıları ayrılabilir. Mesela pick up phrasal verb’ü ayrılabilir bir phrasal verb. Ayrılabilir olduğu için de pick ve up kelimelerinin arasına nesne gelebiliyor.

Kısaca, ilk cümleyi “She picks her kids up from school every day.” şeklinde de kurabilirsin ve yine doğru bir cümle olur. Burada fiilin nesnesi “her kids” olduğu için ve “pick up” ayrılabilen bir phrasal verb olduğundan, nesne olan “her kids” pick ile up arasına gelebiliyor (picks her kids up).

Phrasal verbleri ve ayrılabildiklerini bilmediğin zaman ve “up” kelimesini bu şekilde tek başına gördüğünde kafan karışabiliyor ve “bunun burada ne işi var, neden tam burada “yukarıda” diyoruz?” gibi düşünceler olabiliyor.

Eğer daha önce bir cümleden bu şekilde up, under, in, on, down gibi bir edatı tek başına görüp bir türlü neden orada olduğunu anlayamadıysan, ayrılabilen bir phrasal verb ile karşılaşmış olma ihtimalin yüksek.

Phrasal verbler bir fiil ve in, on, under, away gibi bir veya birden fazla “particle” ile oluşur.

Particle dediğimiz şey…

• Adverb yani zarf olabilir (Go away > Git buradan veya buradan uzaklaş anlamına geliyor. Away burada bir adverb)
• Preposition yani edat olabilir (bring up-> Bu phrasal verb de bir konu açmak veya bir konuyla ilgili tartışma başlatmak anlamına geliyor. “Up” burada bir edat)
• Bir adverb ve Bir preposition olabilir. (Run out of something -> Bu phrasal verb de bir şeyi kullanıp tüketmek anlamına geliyor).

Gördüğün gibi fiiller bir particle alıp phrasal verbe dönüştüğünde, birçok durumda kendisini oluşturan fiilden farklı bir anlama geliyorlar. Run, koşmak anlamına geliyor ama “to run out of something” ifadesi bir şeyin tükenmesi anlamına geliyor.

Benzer şekilde “bring” fiili “getirmek” anlamına gelirken “bring up” “bir konuyu açmak” anlamına geliyor.

Ama bu yapılar seni korkutmasın. İşin özünde bunlar sadece kelime ve normal kelimelerle yaptığın gibi bunları öğrenmen yeterli.

Transitive ve intransitive, geçişli ve geçişsiz anlamına geliyor. Bunu önce Türkçe üzerinden anlatmam daha iyi anlamana yardımcı olacaktır.

Geçişli yani transitive fiiller, nesne alabilen fiiller anlamına geliyor. Mesela kırmak fiilini düşünelim. Bu geçişli bir fiil çünkü bir şeyi kırarız. Yani bu fiilin başına “onu” getirerek “onu kırarız” şeklinde söyleyebiliyoruz.

Onu kırarız. (Bu şekilde fiilin başına “onu” getirerek söyleyebildiğimiz için geçişli, yani fiilin nesnesi var)

Ancak ağlamak fiili geçişsiz bir fiil. Neden? Çünkü nesne alamaz, yani bir şeyi ağlayamayız veya “onu ağlamak” diyemeyiz.

Onu ağlarız (Bu şekilde fiilin başına “onu” gitirerek söyleyemediğimiz için geçişsiz bir fiil, yani fiilin nesnesi yok.)

Buna benzer bir durum phrasal verbler için de var.

Mesela büyümek yani “to grow up” phrasal verb’üne bakalım. Bu intransitive yani geçişsiz bir fiil çünkü bir şeyi büyüyemezsin veya “onu büyümek” diyemezsin. Bu nedenle de nesne almaz

• I grew up in this city.
• Bu şehirde büyüdüm.

Ancak bir şeyi aramak anlamına gelen “to look for” phrasal verbına bakalım. Bu geçişli bir phrasal verb. Neden? Çünkü bir şeyi ararız veya “onu ararız”.

O yüzden fiil nesne alıyor ve neyi aradığını söylemen lazım.

• I am looking for my keys.
• Anahtarlarımı arıyorum.

Burada “neyi” arıyoruz? anahtarlarımı yani “my keys”. Bu durumda “my keys”, aramak fiilinin nesnesi.

Bazı phrasal verbler de hem geçişli hem  geçişsiz olabilir ve buna göre de anlamı değişebilir.

Mesela “take off” phrasal verbı hem transitive hem de intransitive olabilir.

Bu phrasal verb “bir şeyi çıkartmak” anlamına geliyor. Örneğin “saatimi çıkardım” derken kullanabilirim.

Bir diğer anlamıysa “bir şeyin yerden havalanması yani uçmaya başlaması.”

Eğer “bir şeyi çıkartmak” anlamında kullanırsak, transitive yani geçişli, bir şeyin havalanması anlamında veya uçması anlamında kullanırsak da “intransitive” yani “geçişsiz” olur. Neden?

Çünkü “onu çıkartmak” diyebiliyoruz (geçişli) ama “onu havalanmak” diyemiyoruz.

Örneğin “I took off my jacket.” ifadesi “Ceketimi çıkardım.” demek. Burada geçişli çünkü “onu çıkarıyorum” yani “ceketimi” çıkarıyorum.

Ancak “The plane took off.” yani “uçak havalandı veya uçak kalktı.” dersem, geçişsiz yani intransitive olur. Onu kalkamazsın.

Son olarak, ayrılabilir phrasal verblerle ilgili önemli bir noktaya daha değinmek istiyorum. Eğer phrasal verb transitive yani geçişli ise ve nesne I, he, them, you, we, it gibi bir pronoun ise, bu nesne her zaman fiil ile particle arasına gelir.

“Call off” yani “iptal etmek” filini ele alalım. Bu phrasal verb ayrılabilir bir phrasal verb.

“The boss called off the meeting.” yani “Patron toplantıyı iptal etti.” diyebiliriz. Ayrılabilir olduğu için “The boss called the meeting off.” yani “Patron toplantıyı iptal etti.” de diyebiliriz. İki cümle de doğru.

Şimdi şu cümlelere bakalım.

We didn’t go to the meeting. The boss called it off.

Burada “it” artık “the meeting” ifadesini temsil ediyor ve bir pronoun. “Call off” fiili de ayrılabilir olduğu için mutlaka call ve off arasına gelmeli. Kısaca burada “The boss called off it” diyemiyoruz. “The boss called it off.” demeliyiz.

Konuyla ilgili PDF dosyasını indirmek için linke tıklayarak e-posta adresini bırakman yeterli. =)