Yeni öğrendiğin İngilizce kelimeleri unutuyorsan, bu tüyolara ihtiyacın var

Düzenli olarak yeni kelimeler öğrenmek basit bir süreç gibi gözükse de sinir bozucu olabiliyor. Bazen öğrendiğin kelimeleri hemen hatırlayabiliyorsun, ama birçok durumda öğrendiğin kelimelerin büyük bir kısmını tamamen unutuyorsun.

Bazı durumlardaysa öğrendiğin bir kelimeyi kullanamıyorsun ama kelimeyi cümle içerisinde duyduğunda veya başkası kelimeyi kullandığında, bu kelime hemen aklına geliyor. Böyle durumlarda da kendi kendine “Bu kelimeyi bu şekilde kullanmak benim aklıma asla gelmezdi” diyorsun ve bu durum moralini bozuyor.

Eğer bunları yaşıyorsan, merak etme. Bunların hepsi dil öğrenmenin doğal bir süreci. Ancak bu yazıda kelimelerin aklında nasıl daha iyi kalmasını sağlayabileceğini, yapabileceğin birkaç küçük ama çok etkili değişikliği ve kelimeleri hafazında tutmak açısından yapılan birkaç önemli araştırmayı inceleyeceğiz.

Bu yazının sonunda, öğrendiğin kelimeleri kafana kazıyıp kullanmak için hangi adımları atman gerektiğini öğrenmiş olacaksın.

Öğrendiğimiz bazı şeyleri neden kolayca hatırlayabiliyorken bazen bir kelimeyi defalarca öğrenmemize rağmen hiç aklımıza gelmez?

Aslında bunun bir açıklaması var ve yazının ilerleyen kısımlarında bunu nasıl önleyebileceğini göstereceğim.

Ama önce neden böyle bir durum olduğunu anlamak için 1970 yıllarda pisikoloji ve hafıza ile ilgili bir araştırmaya bakmamız lazım.

Bu araştırmaya göre, Bir kelimenin “aklında kalmasını” sağlayan şey aslında o kelimeyi nasıl kafamıza işlediğimiz. Bir bilgiyi hafızana işlemenin de dört kategorisi bulunuyor. Yapı, Ses, Konsept ve Kişisel bağlantı.

Araştırmacılar, her adımı hafıza açısından kendi içinde ne kadar etkili olduğunu test etmek için 4 tane soru hazırlamış ve bu soruları üniversite öğrencilerine sormuş. Konsept olarak nasıl bir araştırma olduğunu daha rahat anlayabilmen için soruların benzerlerini Türkçe olarak yazacağım

Yapı için sorulan soru:  ARABA  Bu kelimede kaç büyük harf var?

---

Ses için sorulan soru: Sal kelimesi Asal kelimesi ile kafiyeli midir?

---

Konsept için sorulan soru: Alet kelimesi Araç kelimesi yerine kullanılabilen bir kelime midir?

---

Kişisel bağlantı: Pizza sever misin?

Öğrencilere bu 4 soru sorulduktan sonra araştırmacılar sürpriz bir hafıza testi yapmışlar ve bu 4 sorudaki kelimelerden hangilerini hatırladıkları sorulmuş. Her bir “ARABA” kelmesi hatırlayan kişi için 6 tane “PİZZA” kelimesi hatırlanmış. Peki neden?

İlk soruyu cevaplamak için 4 tekerliği olan araçları kafanda hiç canlandırmana gerek yok. Burada sadece yapıya odaklanmış oluyorsun. Kaç tane büyük harf var?

Ancak son soruyu cavaplamak için kafanda Pizza’yı canlandırmak zorundasın. Sevip sevmediğini değerlendirirken tadını, görüntüsünü ve kokusunu hatırlamak zorundasın. Geçmişte pizza yediğin durumları değerlendirmelisin. Tüm bunlar olurken de pizza kelimesi kafanda yankılanır.

Bunların hepsi kısa bir süre içeriside gerçekleşir ama yapı, ses, konsept ve kişisel bağlantı kategorilerinin hepsini kapsar. Bu nedenle de bu araştırmadaki Araba kelimesine oranla Pizza kelimesi 6 kat daha çok hatırlanmış.

Beynimizin bu 4 bilgi işleme kategorisi, aslında bizim gereksiz bilgiye boğulmamızı engelleyen bir filtre görevi görüyor.

Kitaplar, kanallar, isimler, aldığın yiyeceklerin paketlerinde yazan bileşenler ve kalori bilgileri gibi dünyada çok fazla bilgiyle karşılaşırız.

Beynimiz de bu 4 bilgi işleme kategorisini bizim için en önemli olan bilgileri hatırlamak ve geri kalan bilgiler de hemen beynimizn çöp kutusuna göndermek için bir filtre gibi kullanır.

İşte bu filtre de İngilizce kelimeleri öğrenmeyi zorlaştıran noktalardan biri. Özellikle kelimeyi hiç nasıl telaffuz edildiğine bakmadan sadece yazılışından ve Türkçe karşılığından öğrenmeye çalışıyorsan. Peki ne yapman lazım?

İlk adım olarak, öğrenmekte ve hatırlamakta zorlandığın kelimeler varsa, bunları telaffuzlarıyla birlikte öğrenmen önemli. Ancak kelimenin aklında maksimum olarak kalmasını istiyorsan, tbu kelimeyi kullanarak bir cümle kurman ve bu cümlenin kişisel olarak seninle ilgili olmasını sağlaman, akılda kalıcılığını arttıracak.

Mesela, diyelim pie yani turta kelimesini öğrenmek istiyorsun. Bu kelimeyi yazılışı ve telaffuzu ile birlikte öğrendikten sonra bir anınla birleştirip bu anınla ilgili bir cümle içerisinde kullanman, kelimenin daha iyi bir şekilde aklında kalmasını sağlayacak.

Mesela turta ile ilgili ilk anılarımdan biri, annemin bir elmalı turta yapması. Mutfaktaydık ve bitmesi için sabırsızlanıyordum ve fırından çıkan kokuları çok net hatırlıyorum. Anneme sürekli “Ne zaman bitecek?” diye sorduğumu, turtayı yediğimde ise tadının ne kadar harika olduğunu hatırlıyorum. Bu anımı kullanarak “I waited for my mother to make a pie” şeklinde o anımı çağrıştıran bir cümle içerisinde kullandığım zaman, kelimenin aklımda kalma ihtimalini ciddi şekilde arttırmış oluyorum.

Beynim otomatik olarak kokuları, tadı, benim hayatımdan bu kadar duyguyu bir anda barındıran ve içimde bu duyguların canlanmasına sebep olan bir kelimeyi “önemli” olarak nitelendirecek ve kelime filtreye takılmayacak.

Bir kelimeyi bu şekilde öğrenmekle bir kağıda “Pie” ve karşısında “Turta” yazıp ezberlemek arasında büyük bir fark var. Birinde sadece yapıya yani ilk kategoriye odaklanırken, diğerinde tüm önemli işleme kategorilerini vurmuş oluyorum. Bu da çok daha akılda kalıcı olmasını sağlıyor.

Özetle, beynimizde gelişmiş bir filtre var ve bu filtre sürekli hangi bilgilerin önemli olup hafızaya alınması gerektiğini, ve hangi bilgilerin çöp kutusuna gitmesi gerektiğini belirler. Bunu da 4 farklı kategoride yapar. Yapı, ses, konsept ve kişisel bağlantı. Bu 4 kategorinin hepsini vuran kelimeler de aklında daha fazla kalır.

İngilizce kelimeler, farklı bir ses sistemine ve yazılışa sahip oldığından, bazen de kulağa tuhaf geldiğinden, sıkça “gereksiz” kategorisine filtrelenir. Bu da bazı kelimeleri defalarca öğrenmene rağmen hatırlayamamana sebep olur.

Ancak kelimeleri aklında daha iyi bir şekilde kalmasını sağlamak istiyorsan, 3 adımda bunu yapabilirsin.

1) Kelimeyi telaffuzuyla birlikte öğren.

---

2) Bu öğrendiğin kelimeyi kişisel bir anınla birleştirmeye çalış. Bu kelime senin için neden önemli, onunla ilgili ilk hatıran ne, bu kelimeyi aklına neyi getiriyor.

---

3) Bu anını özetleyen bir cümle kur ve yeni öğrendiğin kelimeyi bu cümlede kullan.

Bunu yaptığın zaman, yeni öğrendiğin o kelime kafanda çok daha iyi bir şekilde kalacak.

Biliyorum kulağa sanki çok zaman alacak bir süreç gibi geliyor ancak kelimeleri sürekli olarak unutup ardından tekrar hatırlamaya çalışmak da zaman alan bir süreç. Ayrıca bazı yöntemler kullanarak bu öğrenme sürecini de hızlandırabilirsin. Birazdan da bu yöntemlerden birine değineceğim.

Ama önce, öğrendiklerini unutmana sebep olan ikinci bir tehlikeyle daha karşılaşacaksın ve bunun farkında olman da düzenli olarak öğrendiğin kelimelerin aklında kalıcı olması açısından önemli.

Bu durumdan, bir önceki yazım olan “kafanda çeviri yapmayı azaltmak için 3 teknik” yazısında da bahsetmiştim.

1885 yılında Alman psikolog Hermann Ebbinghaus, uzun süren bir çalışma sonucunda bugün Enninghaus’s forgetting curve olarak bilinen bir unutma eğrisi oluşturdu. Buna unutma eğrisi deniyor çünkü yeni öğrendiğimiz bilgilieri geçen süreye bağlı olarak unutma oranımızı gösteriyor.

Grafiği incelediğinde de,  yeni öğrendiğin bilgileri tekrar etmediğin zaman, kısa bir süre içerisinde büyük bir oranını unuttuğunu göreceksin. Eğer daha önce günlerce bir sınava çalışıp sınavı yüksek bir puanla geçtikten 1-2 ay sonras neredeyse hiçbir şey hatırlamadığını hissettiğin olduysa, işte tam olarak bu grafikteki durumu yaşadın demektir.

Özetle, yeni öğrendiğimiz bilgiler bir fileyle su yakalamaya çalışmaya benziyor. Çok kısa bir süre içerisinde suyun büyük bir bölümünnü kaybedeceksin ama file yine de ıslak kalıyor. Bu ıslaklık da hiç tekrar yapmadığından hatırladıklarını temsil ediyor.

Kısaca bir kelimeyi çalışıp tekrar etmedikten sonra hatırlama oranımız zamanla hızlı bir şekilde azalıyor.

Bunu önlemenin en iyi yollarından biri de “aralıklı tekrar” yani spaced repetition yapmak. Bu özellikle yeni öğrendiğin kelimeler için çok önemli.

Yeni öğrendiğin kelimeleri aralıklı olarak tekrar ettiğin zaman, her tekrardan sonra hatırladığın kelime sayısı da daha fazla olacaktır.

Ayrıca burada biraz önce bahsettiğim zamandan tasarruf tekniklerinden birini de kullanabilirsin. Bazen, bir kelimeyi 1-2 tekrardan sonra çok kolay bir şekilde hatırladığını fark edeceksin. Bu kelimeleri tekrar sisteminden düzenli olarak çıkar ve ağırlıklı olarak hatırlamakta zorlandığın kelimeleri tekrar et. Böylece düzenli olarak hatırlamakta en çok zorlandığın kelimeleri tekrar etmiş olacaksın.

Son olarak kelime tekrar yaparken tanıma ve çağrışım arasındaki farka değinmek istiyorum. Tanıma ve çağrışım özellikle birbiriyle karışatırabildiğimiz bir nokta.

Bir kelimeyi tekrar ederken, kelimeyi tam hatırlamadan karşılğına baktığın zaman kelime bir anda aklına gelebilir. bu sana tekrar yapıyormuşsun ve kelimeleri çalışıyormuşsun hissi verse de, aslında burada “tanıma” yapmış oluyorsun.

Kelimeleri gerçek anlamda tekrar etmek için her zaman çağrışım yapmaya özen göster. Yani karşılığına bakmadan önce olabildiğince kelimeyi hatırlamaya ve cümle içerisinde kullanmaya odaklan. Ancak bunu yapamadıtan sonra karşılığına bak.

İki-üç tekrar içerisinde düzenli olarak hızlı bir şekilde hatırlayabildiğin kelimeleri bir kenara ayırıp daha çok zorlandığın kelimelere odaklanmak da zamanını daha iyi kullanmanı sağlayacak.

Evet, eğer öğrendiğin kelimeleri hızlı bir şekilde unuttuğunu hissediyorsan, atabileceğin adımlar bu şekilde. Çabucak bir özetleyelim.

Beynimizde öğrendiğimiz bilgileri filtreleyen bir sistem var ve bu sistem 4 aşamadan oluşuyor. Yapı, ses, konsept ve kişisel bağlantı.

Bir kelimenin beynine önemli olduğunu ve hatırlanması gerektiğini belirtmek istiyorsan da bu 4 aşamayı ve özellikle son aşamayı vurmak, süreci bir hayli hızlandırıyor.

O yüzden kelimeleri öğrenirken, sesleriyle birlikte ve kendi hayatından bir anı ile birleştirip bu anıyı özetleyen bir cümle kurman çok etkili.

İkinci dikkat etmen gerekn nokta ise unutma eğrisi. Yeni öğrendiğin kelimeleri aralıklı olarak tekrar etmezsen, kelimelerin büyük bir çoğunluğunu kısa bir süre içerisinde unutacaksın.

Bu kişiye özgü olarak değişen bir durum değil ve dil öğrenmenin doğal bir süreci. O yüzden aralıklı tekrar yapman her zaman iyi bir fikir.

Son olarak, tekrarlarını yaparken tanıma ile çağrışımı karıştırmak konusunda dikkat et.

Bir kelimeyi tam olarak hatırlamadan karşılığına bakmamaya çalış ve ancak uğraşıp hatırlayamadığından emin olduktan sonra karşılığına bak. Aksi halde kelimeyi tekrar etmeden tekrar ediyormuşsun hissi olabilir ve bu da ileride istemediğin sonuçlara neden olabilir.

Evet, kelimeleri aklında tutmak için dikkat etmen gereken noktalar bunlar. Artık sen de etkili kelime öğrenmenin sırlarını biliyorsun. 🙂