By kelimesini kullanma rehberi

“By” kelimesi karşına çok sık çıkıyor öyle değil mi? En kötüsü de sanki hep farklı bir anlama geliyormuş gibi duruyor.

Merak etme. Bu yazının sonunda “by” kelimesinin en önemli kullanımlarını öğrenmiş olacaksın.

“By” kelimesinin ilk önemli kullanımıyla başlayalım.

Bir şeyin nasıl/ne ile yapıldığını açıklamak

Bu kelime bir şeyin nasıl yapıldığını açıklamak için kullanılır. Bu kullanımda by kelimesinden sonra fiilin -ing eki almış hali gelir.

Bir örnek üzerinden gidelim.

• You can activate the door by pressing this button.

By kelimesi bir şeyin nasıl yapıldığını açıklamak için kullanılıyorsa, bu cümle ne anlama geliyor?

You can activate the door – Kapıyı çalıştırabilirsin

Nasıl?

By pressing this button – Bu düğmeye basarak.

Birkaç örneğe daha bakalım.

• You can win points just by trying.
• Sadece deneyerek puan kazanabilirsin.

• She gets fit by running every day.
• Her gün koşarak fitleşiyor.

• I got an appointment by calling.
• Arayarak bir randevu aldım.

Bazen “by” kelimesinin arkasından car, train, credit card, cash gibi isimler gelir. Böyle olunca bir eylemin hangi araçla yapıldığı belirtilir. Örnekle daha iyi gösterebilirim.

• You can go there by bus.
• Oraya otobüsle gidebilirsin.

By kelimesinden sonra “bus” yani “otobüs” ismi geliyor. Burada “gitme” eyleminin “otobüs” aracılığıya yapıldığını belirtmiş oluyorum.

• Send us your application by post.
• Bize başvurunu posta yoluyla gönder.

Burada da gönderme aracının posta olduğu söyleniyor.

• You can pay by credit card.
• Kredi kartı ile ödeme yapabilirsiniz.

Burada da yine ödeme eyleminin kredi kartı aracılığıyla yapılabildiği belirtiliyor çünkü “by” kelimesinden sonra “credit card” ismi geliyor.

• Please send the document by email.
• Lütfen dosyayı e-posta yoluyla gönderin.

Burada da yine gönderme eyleminin e-posta aracılığıyla yapılması isteniyor.

Son teslim zamanı belirtmek

Bunun haricinde by kelimesi ile ilgili bilmen gereken yaygın bir kullanım, bir son teslim tarihi/saati belirtmesi.

Mesela;

• We need to complete the report by 5 p.m.
• Saat 5’e kadar raporu bitirmemiz lazım.

Burada by kelimesinden sonra bir saat geliyor. Bu şekilde bir saat veya bir tarih geldiğinde yani by kelimesinin arkasından bir zaman geldiğinde, bunun bir son teslim veya sona erme tarihi olduğunu anlayabilirsin.

Birkaç örneğe bakalım.

• Call me by 11 a.m.
• Sabah 11’e kadar beni ara.

Burada “by 11 a.m.” dediğim için ve by kelimesinden sonra bir saat geldiğinde, by kelimesinin bir son teslim tarihi veya sona erme tarihi olduğunu anlayabilirim. Bu durumda saat 11’den önce bu kişiyi aramam gerektiğini anlayabilirim.

• You need to deliver the package by Tuesday.
• Salı gününe kadar paketi teslim etmen lazım.

Aynı şekilde burada by tuesday dendiği için, son teslim tarihimin salı olduğunu anlayabiliyorum.

• I have to get fit by next year.
• Seneye kadar fit olmalıyım.

Burada “by next year” dediğim için seneye kadar fit olmam gerektiğini belirtmiş oluyorum.

“By the time” kalıbı

Peki, ya “Mehmet gelene kadar evi temizlemeliyiz” veya “Öğretmen gelene kadar hazır olmalıyız” gibi bir cümle kurmak istersek? Burada bir saat belirtmiyoruz ama sona erme veya son teslim tarihi aslında bir eylem.

Son teslim tarihi veya bitiş tarihi olarak bir eylemi belirtmek istersen “by the time” kalıbı kullanılır ve arkasından eylem belirtilir.

• We need to clean the house by the time he arrives.
• O gelene kadar evi temizlemeliyiz.

Burada temizliği tamamlama vakti “o gelince” sona eriyor.

• We had already eaten by the time you arrived.
• Sen gelene kadar çoktan yemek yemiştik.

Bu noktada “by” ve “until” kelimeleri arasındaki farkı merak etmiş olabilirsin. İkisi de “-e kadar” anlamına geliyor ama aralarında çok önemli farklar var. Eğer bu kafanda bir soru işaretiyse, by ve until arasındaki temel farkları gösterdiğim videoyu izleyebilirsin.

Bir yerin yanında/yakınında anlamı

Harika, şimdi sıradaki önemli kullanıma bakalım. By kelimesi bir yerin yanında ve yakınında anlamımın vermek için de kullanılır. Eğer by kelimesinden sonra bir mekan veya bir yer geliyorsa, bu anlamda kullanıldığını anlayablirsin.

• Let’s sit by the river.
• Hadi nehrin yanında oturalım.

Burada by kelimesinden sonra “river” yani “nehir” ismi geldiği için “nehrin yanında” anlamı var.

• Mustafa is by the bar.
• Mustafa barın yanında.

• We walk by the park every day.
• Her gün parkın yanında yürürüz.

Yine burada “by the park” dendiği için ve “by” kelimesinden sonra bir yer belirtildiğinde “yanında/yakınında” anlamı olur

• She is waiting by the tree.
• Ağacın yanında bekliyor.

Kısaca, by kelimesinden sonra bir mekan veya konum belirten bir kelime geliyorsa, by kelimesi cümleye “yanında” anlamını katar.

Passive cümlelerde eylemi kimin yaptığını belirtmek

By kelimesinin bir diğer önemli kullanımı passive cümlelerde. Cümle passive yani edilgense, by kelimesi eylemi kimin yaptığını belirtmek için kullanılır.

• Her bike was stolen.
• Bisikleti çalındı.

Eğer bu cümleyi “Her bike was stolen by the thief” şeklinde söylersem, “Bisikleti hırsız tarafından çalındı” demiş olurum.

• The house was painted by John.
• Ev, John tarafından boyandı.

• This song was written by me.
• Bu şarkı benim tarafımdan yazıldı.

• The truck was parked by Jake.
• Kamyon Jake tarafından park edildi.

“Tek başına” anlamı

Bir diğer önemli nokta by kelimesinden sonra reflexive pronoun gelmesi. by kelimesinden sonra “myself, yourself, himself, themselves” gibi bir reflexive pronoun geldiğinde “tek başına” veya “tek başlarına” anlamı olur.

• I parked the car by myself.
• Arabayı kendim parkettim.

• We finished the project by ourselves.
• Projeyi tek başımıza bitirdik.

Kısaca “by ourselves” dediğimde dışarıdan ek bir yardım almadığımız anlamı oluyor.

• Did you paint this picture by yourself?
• Bu resmi kendin mi boyadın?

By yourself diyerek, tek başına/yardım almadan anlamını katmış oldum.

• They found the solution by themselves.
• Çözümü kendileri buldular.

Yine “by themselves” ifadesi “kendileri” demek.

“By” kelimesi ile ölçüm ve yüzdelerden bahsetmek

By kelimesi bir şeyin artışından, azalışından veya değişiminden bahsederken de kullanılır. Mesela;

• The total inflation increased by 50%

Burada cümle “Toplam enflasyon %50 arttı” demek.

• The price of rent increased by 100%.
• Kira fiyatları %100 arttı.

• We are planning to increase this space by 2 square meters.
• Bu alanı 2 metre kare artırmayı planlıyoruz.

• The workers here get paid by the hour.
• Buradaki işçiler saatlik olarak ücret alırlar.

By day/night

By kelimesi ile ilgili bilmen gereken son kullanım, day ve night kelimeleriyle olan kullanım.

By kelimesinin arkasından day veya night geldiğinde, esnasında anlamına gelir.

Mesela “I work by night – Akşamları çalışırım” demek. Burada “by night” ifadesi “akşam süresinde” demek.

Veya “He writes music by day” ifadesi “Gündüz vakti müzik yazar” anlamına gelir. Burada da “by day” ifadesi “gündüz vakti anlamına gelir.

ÖZET

Evet by kelimesinin tüm kullanımları bu şekilde. Çok fazla kullanım gördüğümüz için kısa bir şekilde hepsini özetleyelim.

By kelimesi bir şeyin nasıl yapıldığını anlatır. Bu durumda da by kelimesinden sonra fiilin -ing eki almış hali gelir

• You can reach me by pressing this button.
• Bu düğmeye basarak bana ulaşabilirsin.

By kelimesinin arkasından car, bus, train, cash, credit card gibi araçla ilgili bir isim geliyorsa, yapılan eylemin hangi araçla yapıldığı ve yapılabileceği belirtilmiş oluyor.

• I went to the concert by bus.
• Konsere otobüsle gittim.

By kelimesinden sonra bir saat veya tarih geliyorsa, bu durumda bir son teslim tarihi belirtilmiş oluyor.

• You have to be here by 5 p.m.
• Akşam 5’e kadar burada olmalısın.

Eğer bir sona erme tarihi veya son teslim tarihi olarak bir eylemi belirtmek istiyorsan da “by the time” kalıbı kullanılır.

• You have to be here by the time we finish the presentation.
• Biz sunumu bitirene kadar burada olmalısın.

By kelimesi “bir yerin yanında” anlamına gelekeck şekilde de kullanılır.

• I’m standing by the big tree.
• Büyük ağacın yanında ayakta duruyorum.

By kelimesi, bir eylemin kim tarafından yapıdığını özellikle passive cümlelerde belirtmek için de kullanılır.

• The cards were taken by Ceren.
• Kartlar Ceren tarafından alındı.

By kelimesinden sonra myself, himself, themselves gibi bir reflexive pronoun geliyorsa, tek başına veya tek başlarına anlamı olur.

• I finished the task by myself.
• Görevi kendim bitirdim.

 By kelimesinden sonra bir birim veya bir % belirtiliyorsa, bir şeyin artışından, azalışından veya değişiminden bahsediliyor demektir.

• Sales decreased by 20%.
• Satışlar %20 oranında azaldı.

Son olarak, by kelimesinden sonra “day” ve “night” gelebilir. Bu durumda “Gündüz vakti” veya “akşam vakti” anlamı oluşur.

• He writes music by day and exercises by night.
• Gündüz vakti müzik yazar ve akşam vakti spor yapar.